W mediach gośno o wymianie członków rad nadzorczych spółek z udziałem Skarbu Państwa. Jednak nie tylko w tych spółkach jest ciekawie. Od dłuższego czasu nie gaśnie spór udziałowców Polskiej Telefonii Cyfrowej (operatora sieci Era i Heyah) – DT z Elektrimem. Sprawa sprowadza się do tego , kto ma prawo do wyboru rady nadzorczej i zarządu. Czemu rząd, a także wielkie spółki tak się troszczą o skład tych ciał?
Rada jest ważna
Rada nadzorcza m.in. ocenia zgodność sprawozdań finansowych z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym, a także wnioski zarządu w sprawie podziału zysku lub pokrycia straty. Co roku składa udziałowcom lub akcjonariuszom pisemne sprawozdanie z wyników tej oceny.
– Czasem statut określa, że zarząd musi uzyskać zgodę rady na podjęcie określonej czynności, co rozszerza uprawniania rady. Nie ma ona jednak prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń w sprawie prowadzenia spółki, gdyż wchodziłaby wtedy w jego kompetencje – informuje Conrad Waltenrodhe, partner z kancelarii Linklaters.
Jeśli członkowie rady zauważą, że w spółce źle się dzieje, mogą w ostateczności doprowadzić do zmiany zarządu. Uchwału rady są ważne, jeśli na posiedzenie przybyła co najmniej połowa jej członków. Czasem się oni pokłócą i nie przychodzą na obrady, czym paraliżują prace rady. Wówczas może to się skończyć nawet jej odwołaniem.
Kiedy powołuje się radę?
Rada musi istnieć w spółce akcyjnej. Umowa spółki z o.o. może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy. Jesli jednak kapitał zakładowy przekracza 500 tys. zł., a wspólników jest więcej niż 25, konieczne staje się działanie jednego z tych organów. Członek rady reprezentuje interesy strony, która go tam wydelegowała.
– Powinien znać się na biznesie i przepisach prawa spółek. Dla dobrego wizerunku firmy warto powołać do rady niezależnych fachowców – mówi Conrad Waltenrodhe.
Czasami statuty lub umowy zawierają dodatkowe wymagania wobec członków rad, na przykład określają wykształcenie czy doświadczenie zawodowe albo wykluczają powoływanie osób, które w ostatnich pięciu latach były członkami zarządu spółki postawionej w stan upadłości.
Z regułu członków rady powołuje i odwołuje w tajnym głosowaniu zgromadzenie udziałowców lub walne zgromadzenie akcjonariuszy.
– Jednak statuty spółek akcyjnych lub umowy spółek z o.o. mogą przewidywać inny sposób wyłonienia rady – wyjaśnia Michał Wysocki, radca prawny z kancelarii Wysocki i Partnerzy.
Tak dzieje się w spółkach, których jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. Zgodnie z art.13 §1 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, ich członków powołuje i odwołuje minister skarbu państwa.
Jak głosowć grupami?
Niekiedy powoływanie członków rady nadzorczej w spółkach akcyjnych odbywa się przez głosowanie grupami, co ma chronić prawa mniejszościowych akcjonariuszy.
– Jeśli akcjonariusze reprezentujący co najmniej 20 proc. kapitału zakładowego zgłoszą wniosek o wybór rady nadzorczej, to – bez względu na sposób jej powołania zapisany w statucie – wyboru powinno się dokonać na najbliższym walnym zgromadzeniu wyłącznie w drodze głosowania oddzielnymi gupami – wyjaśnia Michał Wysocki.
Jak to wygląda w praktyce? Na walnym tworzą się grupy mające na celu wybranie członków rady. Przy obliczeniu ich wielkości bierze się pod uwagę kapitał reprezentowany na walnym. Tworzy się tyle grup, ile miejsc należy obsadzić w radzie – mówi Michał Wysocki.
Akcjonariusze mogą należeć tylko do jednej grupy. Osoby, które ją utworzą i głosują na konkretnego członka rady, nie biorą udziału w wyborze pozostałych jej członków. W grę wchodzi także łączenie grup i wybór więcej niż jednego członka rady.
Podobne sposoby wyboru członków rady nadzorczej mogą zostać wprowadzone w umowie spółki z o.o.
SZYBKA WYMIANA
Uchwała udziałowców bądź akcjonariuszy może w każdym czasie odwołać członków rady – mówi Michał Wysocki, radaca prawny w kancelarii Wysocki i Partnerzy.
RADA NADZORCZA
1. Spółka akcyjna
Rada składa się z co najmniej z trzech osób, a w spółkach publicznych z co najmniej z pięciu.
Kadencja członka rady trwa nie dłużej niż pięć lat.
Rada nadzorcza podejmuje uchwały w obecności co najmniej połowy jej członków, jeśli wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni na posiedzenie. Uchwała spółki może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum.
2. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Składa się z co najmnie trzech osób,
Kadencja trwa rok, jezeli umowa spółki nie stanowi inaczej,
Rada podejmuje uchwały, jeżeli na posiedzeniu jest co najmniej połowa jej członków i wszyscy jej członkowie zostali na nią zaproszeni. Statut może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum.
SĄ OGRANICZENIA
Członkowie zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu oraz zatrudniony w spółce główny księgowy, rada prawny lub adwokat nie mogą byż jednoczensnie członkami rady nadzorczej.
Dotyczt to także osób podlegających bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi.
GDZIE SZUKAĆ
Szczegółowe kwestie związane z radami nadzorczymi w spółkach kapitałowych reguluje kodeks spółek handlowych. Jest on dostępny w bazie aktów prawnych na stronie www.pb.pl